LUchtvaart Nationaal Antwerpen Kempen
LUNAK
BELGIAN AIR FORCE ELEMENTAIRE LESVLIEGTUIGEN 1946-2024 (3)
Door de introductie van de SF-260 in 1969/1970 als elementair lesvliegtuig en de buitengebruikstelling van de getrouwe SV-4B evolueerde de pilotenopleiding binnen de Belgische Luchtmacht naar een hoger niveau.
Wat hieraan vooraf ging is te lezen in deel 2.
Siai-Marchetti SF-260
Met de fraai gelijnde SF-260 haalde de Belgische Luchtmacht het gewenste lesvliegtuig in huis. Een grote cockpitkap voor een perfect uitzicht rondom, een 260 pk (194 kW) sterke motor voor “moderne” prestaties, intrekbaar onderstel, volledig metalen constructie, geschikt voor aerobatics, … de SF-260 beantwoordde perfect aan het lastenboek.
Het ontwerp van de SF-260 danken we aan de creatieve geest van de Italiaanse vliegtuigontwerper Stelio Frati, die eerder reeds de fraaie F.8 Falco had uitgewerkt. Het eerste prototype van wat de SF-260 zou worden maakte zijn eerste vlucht op 15 juli 1964. Het toestel met registratie I-ZUAR was als F.250 gebouwd door Aviamilano, waarbij de F verwees naar ontwerper Frati en de 250 naar het motorvermogen in pk. Aviamilano bouwde nog 2 prototypes met een iets krachtigere 260 pk (194 kW) motor, waarna de firma Siai-Marchetti de rechten opkocht en een productielijn opzette. Het toestel werd dan ook gecommercialiseerd onder de benaming SF-260, waarbij de letters SF respectievelijk verwezen naar de fabrikant (Siai-Marchetti) en de ontwerper (Frati). De oorspronkelijke versie SF-260 werd opgevolgd door de iets verbeterde SF-260A, die op zijn beurt de basis vormde voor een militaire uitvoering onder de benaming SF-260M. België en Italië behoorden tot de eerste afnemers voor deze verstevigde militaire versie, respectievelijk onder de benaming SF-260MB en SF-260AM. Siai-Marchetti, vanaf 1997 onderdeel van de groep Alenia-Aermacchi (later Agusta en tegenwoordig Leonardo), bleef nieuwe versies van de SF-260 produceren, met als opvallendste de SF-260W Warrior, voorzien van 2 of 4 ophangpunten voor bewapening onder de vleugels, en de SF-260TP met een Allison 250 turboprop motor van 350 pk (260 kW). De productie van de SF-260 werd gestaakt in 2017, nadat een totaal van 976 toestellen (inclusief prototypes) gebouwd waren.
Onze luchtmacht plaatste initieel een bestelling voor 36 exemplaren van de SF-260MB, die van de registraties ST-01 tot en met ST-36 werden voorzien. Deze toestellen werden allemaal geleverd in de periode november 1969 tot juni 1971. De 9 SF-260D’s (ST-40 tot en met ST-48) van een vervolgbestelling werden in 1992 geleverd. De Belgische SF-260’s, in luchtmacht jargon meestal “de Marchetti” genoemd, hadden Goetsenhoven/Tienen (EBTN) als thuisbasis tot de verhuis naar Bevekom/Beauvechain (EBBE) in 1996.
In 2024 vierde de Belgische Luchtmacht 55 jaar Marchetti in België… en daaraan wordt allicht nog minstens 1 jaartje toegevoegd.
Voor een uitgebreidere beschrijving en een fotografisch overzicht van de Belgische Marchetti’s verwijzen we naar een vorig artikel: Overview 55 years Siai-Marchetti in the Belgian Air Force in de rubriek Militair 2024.
En na de SF-260 ?
Zoals hoger vermeld halen de laatste Marchetti’s vlotjes de respectabele leeftijd van 55 jaar, wat vrij uniek is voor een elementair lestoestel. Onvermijdelijk moet de Belgische Luchtmacht nu op zoek gaan naar een opvolger. Dat het nieuwe toestel over een moderne turboprop motor zal beschikken is vrijwel zeker aangezien dit wereldwijd een trend is voor militaire lesvliegtuigen. Bovendien wordt de vliegopleiding steeds vaker beperkt tot 1 type vliegtuig, daar waar dit in het directe verleden steeds over tenminste 2 types (elementair en geavanceerd lesvliegtuig) gespreid werd. Het lestoestel moet dus geschikt zijn voor zowel de initiële opleiding als voor de gevorderde opleiding zodat de leerling piloot klaar is voor de gespecialiseerde opleiding die hoort bij het toestel dat uiteindelijk zijn dagelijkse “thuis” zal worden (Airbus A400M, Lockheed-Martin F-35A, NH-90 of EC-145 heli).
Van officiële zijde wordt amper gecommuniceerd over de zoektocht naar een opvolger voor onze SF-260’s, maar volgende toestellen komen zeker in aanmerking :
-Grob G.120TP : de Duitse firma Grob Aircraft is reeds jarenlang één van de grote spelers onder de fabrikanten van zweefvliegtuigen en motorzwevers. In die hoedanigheid heeft deze firma dan ook veel ervaring opgedaan met kunststofconstructies (o.a. glasvezel versterkt plastic). Ook lichte motorvliegtuigen en lesvliegtuigen behoren sinds enkele jaren tot het gamma van Grob. Na de G.115 en G.120A lesvliegtuigen volgde de G.120TP, een van een 456 pk (340 kW) Rolls-Royce/Allison 250 turbopropmotor voorzien lestoestel. In tegenstelling tot de verder vermelde lesvliegtuigen is de G.120TP uitgerust met 2 zitplaatsen naast elkaar, hoewel de huidige trend neigt naar een tandemconfiguratie voor de beide inzittenden. Toch konden meerdere luchtmachten overtuigd worden (o.a. Canada, Frankrijk, Duitsland, Israël, Kenya, Zweden, …) voor een totaal aantal van meer dan 150 stuks.
-Diamond Dart : het Oostenrijkse Diamond Aircraft is vooral bekend van vooral in burgervliegscholen gebruikte toestellen als de DA40 Star en DA42 TwinStar. Net als Grob maakt de firma Diamond reeds jarenlang uitgebreid gebruik van composietstructuren. Diamond probeerde de markt van de militaire trainers aan te boren met de Dart, een lestoestel opgebouwd uit met carbonvezel versterkte plastics en voorzien van een turboprop motor. Het eerste prototype, de Dart-450 kon beschikken over een Ivchenko/Motor Sich AI-450S turboprop van 495 pk (370 kW). Een tweede variant werd de Dart-550 met een 550 pk (410 kW) General Electric H75 turboprop. Momenteel wordt nog enkel de Dart-750 gepromoot, voorzien van een Pratt & Whitney Canada PT6A turboprop van 750 pk (560 kW). Voorlopig kon Diamond nog geen enkele Dart verkopen.
-Pilatus PC-7 MKX : de oorspronkelijke PC-7 met een 550 pk (410 kW) Pratt & Whitney Canada PT-6A turbopropmotor, die o.a. bij de Nederlandse Luchtmacht in gebruik is, was een uitermate succesvol lesvliegtuig, waarvan tot op heden meer dan 600 exemplaren werden gebouwd. Zijn belangrijkste tekortkoming, eigen aan de periode waaruit het ontwerp stamde, was echter het beperkte zicht voor de achteraan zittende instructeur en het gebrek aan schietstoelen. Door de romp van de modernere PC-9 te combineren met een 700 pk (514 kW) motor en de vleugels van de PC-7 creëerde Pilatus de PC-7 Mk.IIM die voornoemde euvels rechtzette. Meerdere luchtmachten hebben ondertussen deze PC-7 Mk.IIM in gebruik.
Een van een gemoderniseerde cockpituitrusting voorziene uitvoering van deze laatste wordt momenteel gepromoot onder de benaming PC-7 MKX (soms ook Mk.X genoemd). Het ziet er naar uit dat de Nederlandse Luchtmacht haar eerste generatie PC-7’s zal vervangen door de PC-7 MKX.
-Beechcraft T-6 Texan II : Pilatus werkte samen met Beechcraft aan een voor het Amerikaanse JPATS programma (Joint Primary Aircraft Training System) geschikt lesvliegtuig, gebaseerd op de Pilatus PC-9. Meerdere fabrikanten deden een gooi naar de gunsten van de USAF en de US Navy, maar het was Beechcraft die het aankoopcontract voor meer dan 700 T-6 Texan II’s kon opstrijken. Door exportorders voor o.a. Canada, Griekenland en Tunesië bedraagt het totaal aantal gebouwde Texan II’s op dit ogenblik reeds meer dan 900 stuks.
(Gebruikte bronnen : SIAI-Marchetti, Agile Penguins in Belgian Skies (Serge Van Heertum en Marc Arys, 2009), Brussels Air Museum Catalogus 2e uitgave, Les Avions Renard (André Hauet), Momenten uit de geschiedenis van de Belgische Luchtmacht (Jean Buzin, 2022), diverse websites waaronder BelgianWings.be en Wikipedia, eigen documentatie)
Nu maar afwachten wat de uiteindelijke keuze van de Belgische Luchtmacht gaat worden, zowel op het vlak van vliegtuigtype als van de wijze waarop de toestellen zullen ingezet worden (aankoop van een aantal toestellen en scholing door eigen instructeurs of leasing met uitbating door een commerciële operator). We houden jullie op de hoogte!
Opmerking: voorgaande tekst vertolkt op geen enkele wijze eventuele standpunten of uitspraken van de Belgische Luchtmacht of haar personeel.
(Tekst & Foto’s: Guido Van Roy)
Klik op onderstaande foto voor het beeldverslag bij dit artikel.
Door de introductie van de SF-260 in 1969/1970 als elementair lesvliegtuig en de buitengebruikstelling van de getrouwe SV-4B evolueerde de pilotenopleiding binnen de Belgische Luchtmacht naar een hoger niveau.
Wat hieraan vooraf ging is te lezen in deel 2.
Siai-Marchetti SF-260
Met de fraai gelijnde SF-260 haalde de Belgische Luchtmacht het gewenste lesvliegtuig in huis. Een grote cockpitkap voor een perfect uitzicht rondom, een 260 pk (194 kW) sterke motor voor “moderne” prestaties, intrekbaar onderstel, volledig metalen constructie, geschikt voor aerobatics, … de SF-260 beantwoordde perfect aan het lastenboek.
Het ontwerp van de SF-260 danken we aan de creatieve geest van de Italiaanse vliegtuigontwerper Stelio Frati, die eerder reeds de fraaie F.8 Falco had uitgewerkt. Het eerste prototype van wat de SF-260 zou worden maakte zijn eerste vlucht op 15 juli 1964. Het toestel met registratie I-ZUAR was als F.250 gebouwd door Aviamilano, waarbij de F verwees naar ontwerper Frati en de 250 naar het motorvermogen in pk. Aviamilano bouwde nog 2 prototypes met een iets krachtigere 260 pk (194 kW) motor, waarna de firma Siai-Marchetti de rechten opkocht en een productielijn opzette. Het toestel werd dan ook gecommercialiseerd onder de benaming SF-260, waarbij de letters SF respectievelijk verwezen naar de fabrikant (Siai-Marchetti) en de ontwerper (Frati). De oorspronkelijke versie SF-260 werd opgevolgd door de iets verbeterde SF-260A, die op zijn beurt de basis vormde voor een militaire uitvoering onder de benaming SF-260M. België en Italië behoorden tot de eerste afnemers voor deze verstevigde militaire versie, respectievelijk onder de benaming SF-260MB en SF-260AM. Siai-Marchetti, vanaf 1997 onderdeel van de groep Alenia-Aermacchi (later Agusta en tegenwoordig Leonardo), bleef nieuwe versies van de SF-260 produceren, met als opvallendste de SF-260W Warrior, voorzien van 2 of 4 ophangpunten voor bewapening onder de vleugels, en de SF-260TP met een Allison 250 turboprop motor van 350 pk (260 kW). De productie van de SF-260 werd gestaakt in 2017, nadat een totaal van 976 toestellen (inclusief prototypes) gebouwd waren.
Onze luchtmacht plaatste initieel een bestelling voor 36 exemplaren van de SF-260MB, die van de registraties ST-01 tot en met ST-36 werden voorzien. Deze toestellen werden allemaal geleverd in de periode november 1969 tot juni 1971. De 9 SF-260D’s (ST-40 tot en met ST-48) van een vervolgbestelling werden in 1992 geleverd. De Belgische SF-260’s, in luchtmacht jargon meestal “de Marchetti” genoemd, hadden Goetsenhoven/Tienen (EBTN) als thuisbasis tot de verhuis naar Bevekom/Beauvechain (EBBE) in 1996.
In 2024 vierde de Belgische Luchtmacht 55 jaar Marchetti in België… en daaraan wordt allicht nog minstens 1 jaartje toegevoegd.
Voor een uitgebreidere beschrijving en een fotografisch overzicht van de Belgische Marchetti’s verwijzen we naar een vorig artikel: Overview 55 years Siai-Marchetti in the Belgian Air Force in de rubriek Militair 2024.
En na de SF-260 ?
Zoals hoger vermeld halen de laatste Marchetti’s vlotjes de respectabele leeftijd van 55 jaar, wat vrij uniek is voor een elementair lestoestel. Onvermijdelijk moet de Belgische Luchtmacht nu op zoek gaan naar een opvolger. Dat het nieuwe toestel over een moderne turboprop motor zal beschikken is vrijwel zeker aangezien dit wereldwijd een trend is voor militaire lesvliegtuigen. Bovendien wordt de vliegopleiding steeds vaker beperkt tot 1 type vliegtuig, daar waar dit in het directe verleden steeds over tenminste 2 types (elementair en geavanceerd lesvliegtuig) gespreid werd. Het lestoestel moet dus geschikt zijn voor zowel de initiële opleiding als voor de gevorderde opleiding zodat de leerling piloot klaar is voor de gespecialiseerde opleiding die hoort bij het toestel dat uiteindelijk zijn dagelijkse “thuis” zal worden (Airbus A400M, Lockheed-Martin F-35A, NH-90 of EC-145 heli).
Van officiële zijde wordt amper gecommuniceerd over de zoektocht naar een opvolger voor onze SF-260’s, maar volgende toestellen komen zeker in aanmerking :
-Grob G.120TP : de Duitse firma Grob Aircraft is reeds jarenlang één van de grote spelers onder de fabrikanten van zweefvliegtuigen en motorzwevers. In die hoedanigheid heeft deze firma dan ook veel ervaring opgedaan met kunststofconstructies (o.a. glasvezel versterkt plastic). Ook lichte motorvliegtuigen en lesvliegtuigen behoren sinds enkele jaren tot het gamma van Grob. Na de G.115 en G.120A lesvliegtuigen volgde de G.120TP, een van een 456 pk (340 kW) Rolls-Royce/Allison 250 turbopropmotor voorzien lestoestel. In tegenstelling tot de verder vermelde lesvliegtuigen is de G.120TP uitgerust met 2 zitplaatsen naast elkaar, hoewel de huidige trend neigt naar een tandemconfiguratie voor de beide inzittenden. Toch konden meerdere luchtmachten overtuigd worden (o.a. Canada, Frankrijk, Duitsland, Israël, Kenya, Zweden, …) voor een totaal aantal van meer dan 150 stuks.
-Diamond Dart : het Oostenrijkse Diamond Aircraft is vooral bekend van vooral in burgervliegscholen gebruikte toestellen als de DA40 Star en DA42 TwinStar. Net als Grob maakt de firma Diamond reeds jarenlang uitgebreid gebruik van composietstructuren. Diamond probeerde de markt van de militaire trainers aan te boren met de Dart, een lestoestel opgebouwd uit met carbonvezel versterkte plastics en voorzien van een turboprop motor. Het eerste prototype, de Dart-450 kon beschikken over een Ivchenko/Motor Sich AI-450S turboprop van 495 pk (370 kW). Een tweede variant werd de Dart-550 met een 550 pk (410 kW) General Electric H75 turboprop. Momenteel wordt nog enkel de Dart-750 gepromoot, voorzien van een Pratt & Whitney Canada PT6A turboprop van 750 pk (560 kW). Voorlopig kon Diamond nog geen enkele Dart verkopen.
-Pilatus PC-7 MKX : de oorspronkelijke PC-7 met een 550 pk (410 kW) Pratt & Whitney Canada PT-6A turbopropmotor, die o.a. bij de Nederlandse Luchtmacht in gebruik is, was een uitermate succesvol lesvliegtuig, waarvan tot op heden meer dan 600 exemplaren werden gebouwd. Zijn belangrijkste tekortkoming, eigen aan de periode waaruit het ontwerp stamde, was echter het beperkte zicht voor de achteraan zittende instructeur en het gebrek aan schietstoelen. Door de romp van de modernere PC-9 te combineren met een 700 pk (514 kW) motor en de vleugels van de PC-7 creëerde Pilatus de PC-7 Mk.IIM die voornoemde euvels rechtzette. Meerdere luchtmachten hebben ondertussen deze PC-7 Mk.IIM in gebruik.
Een van een gemoderniseerde cockpituitrusting voorziene uitvoering van deze laatste wordt momenteel gepromoot onder de benaming PC-7 MKX (soms ook Mk.X genoemd). Het ziet er naar uit dat de Nederlandse Luchtmacht haar eerste generatie PC-7’s zal vervangen door de PC-7 MKX.
-Beechcraft T-6 Texan II : Pilatus werkte samen met Beechcraft aan een voor het Amerikaanse JPATS programma (Joint Primary Aircraft Training System) geschikt lesvliegtuig, gebaseerd op de Pilatus PC-9. Meerdere fabrikanten deden een gooi naar de gunsten van de USAF en de US Navy, maar het was Beechcraft die het aankoopcontract voor meer dan 700 T-6 Texan II’s kon opstrijken. Door exportorders voor o.a. Canada, Griekenland en Tunesië bedraagt het totaal aantal gebouwde Texan II’s op dit ogenblik reeds meer dan 900 stuks.
(Gebruikte bronnen : SIAI-Marchetti, Agile Penguins in Belgian Skies (Serge Van Heertum en Marc Arys, 2009), Brussels Air Museum Catalogus 2e uitgave, Les Avions Renard (André Hauet), Momenten uit de geschiedenis van de Belgische Luchtmacht (Jean Buzin, 2022), diverse websites waaronder BelgianWings.be en Wikipedia, eigen documentatie)
Nu maar afwachten wat de uiteindelijke keuze van de Belgische Luchtmacht gaat worden, zowel op het vlak van vliegtuigtype als van de wijze waarop de toestellen zullen ingezet worden (aankoop van een aantal toestellen en scholing door eigen instructeurs of leasing met uitbating door een commerciële operator). We houden jullie op de hoogte!
Opmerking: voorgaande tekst vertolkt op geen enkele wijze eventuele standpunten of uitspraken van de Belgische Luchtmacht of haar personeel.
(Tekst & Foto’s: Guido Van Roy)
Klik op onderstaande foto voor het beeldverslag bij dit artikel.
