LUchtvaart Nationaal Antwerpen Kempen
LUNAK
WARBIRDS
In de luchtvaartwereld in het algemeen en in de programmaboekjes van airshows in het bijzonder wordt de term “warbird” regelmatig gehanteerd. Hierbij wordt dan in eerste instantie gedacht aan gevechtsvliegtuigen zoals een Spitfire of een Mustang. Nochtans dekt de warbird-vlag een veel ruimere vliegtuiglading. We bekijken even wanneer een vliegtuig nu precies de naam “warbird” waardig is… waarbij we moeten vaststellen dat er geen eenduidige definitie van de term “warbird” bestaat !
Oorspronkelijk gebruikte men het woord “warbird” (letterlijk : oorlogsvogel, eerder denigrerend bedoeld) na de 2e Wereldoorlog in de USA als verwijzing naar de jachtvliegtuigen die tijdens dat conflict operationeel gebruikt werden, na de oorlog niet langer in militaire dienst waren en ondertussen door burgers werden gevlogen. Dit waren slechts een beperkt aantal vliegtuigen, die in de meeste gevallen hoofdzakelijk bij air races werden ingezet.
Echte interesse in deze ondertussen verouderde vliegmachines was er niet en over zowat de ganse wereld werden deze afgedankte vliegtuigen gesloopt of, in het beste geval, ergens in een vergeten hoekje van een vliegveld in open lucht aan de elementen (en vandalen) overgelaten. Slechts enkele individuen, meestal gewezen piloten bij de geallieerde strijdkrachten ten tijde van de 2e Wereldoorlog, probeerden de laatste vliegwaardige (of gemakkelijk weer vliegwaardig te maken) exemplaren van hun favoriet jachtvliegtuig op de kop te tikken. Zo ontstond in 1957 in de USA de kern van wat zou uitgroeien tot de Confederate Air Force, toen een groepje ex-USAAF piloten een P-51 Mustang aankochten om er voor hun plezier mee te gaan rondvliegen. Het idee sloeg aan en in 1960 vervoegden 2 F8F Bearcats de Mustang. Het oorspronkelijke groepje piloten groeide aan en op 6 september 1961 werd de Confederate Air Force (CAF) opgericht als een non-profit organisatie (te vergelijken met een vzw in België) met als doel zoveel mogelijk vliegtuigen uit de 2e Wereldoorlog te verzamelen, te restaureren en ermee te vliegen. Dankzij de CAF werd de term warbird serieus genomen en in eerste instantie uitgebreid tot alle gevechtsvliegtuigen (jachtvliegtuigen, bommenwerpers, verkenningstoestellen, …) uit de 2e Wereldoorlog. In een later stadium werd de definitie van warbird verruimd tot alle vliegtuigen die tijdens de 2e Wereldoorlog aan de frontlinies hadden gediend. Zodoende werden o.a. militaire transportvliegtuigen (Douglas C-47 Skytrain, Curtiss C-46 Commando, …) en observatievliegtuigen voor artilleriewaarneming (Piper L-4 Grasshopper, Stinson L-5 Sentinel, …) aan het lijstje toegevoegd.
Voor de goede orde : op 1 januari 2001 veranderde de benaming horend bij de afkorting CAF : Confederate Air Force werd Commemorative Air Force. Momenteel kunnen zij een 180-tal voormalige militaire vliegtuigen en hun hoofdzakelijk Amerikaanse eigenaars als leden beschouwen.
Terug naar de term warbird nu. Na de 2e Wereldoorlog werden er nog andere conflicten uitgevochten, waarbij vooral Korea en Vietnam voor de Amerikanen belangrijk waren. De CAF stelde zich in de laatste decennia van de 20e eeuw open voor vliegtuigen die ten tijde van die conflicten in gebruik waren. Ondertussen zijn we alweer een eind gevorderd in de 21e eeuw, en als we het vliegtuigbestand van de CAF er nu op naslaan moeten we vaststellen dat noch recente oorlogsperioden noch eventueel actief oorlogsgebruik nog als criteria gehanteerd worden. Zowat alle niet meer operationeel gebruikte militaire vliegtuigen komen tegenwoordig in aanmerking om als “warbird” door het leven te gaan, startend vanaf de eerste jaren van de luchtvaart tot het heden. We zien dan ook bij de CAF een overvloed aan gewezen militaire lestoestellen, zowel met zuiger- als met straalmotoren : Ryan PT-16 (jaren 1930) en PT-22 (2e Wereldoorlog), North American T-6 Texan (2e Wereldoorlog), Beechcraft T-34 Mentor (jaren 1960-1970), Lockheed T-33 Shooting Star (jaren 1950) om er maar enkele te noemen. Ook met straalmotoren aangedreven jachtvliegtuigen uit de jaren 1950/1960 winnen aan populariteit, zoals bv. de MiG-15, MiG-17, North American F-86 Sabre. De CAF is natuurlijk al lang niet meer de enige organisatie die zich met historische militaire luchtvaart bezig houdt, zodoende is de term warbird ondertussen over de ganse wereld in gebruik. Al moeten we erbij vertellen dat de Britten deze term amper gebruiken en bv. ex-militaire straalvliegtuigen liever “vintage jets” noemen.
En hier komen we dan aan een eerste discussiepunt over de benaming warbird.
Volgens sommigen zou de term warbird moeten beperkt blijven tot vliegtuigen die ontworpen werden voor frontgebruik, waardoor o.a. de meeste lichte transportvliegtuigen (zoals bv. de Avro Anson en Beech 18) en lestoestellen (zoals bv. de De Havilland DH82 Tiger Moth, Cessna T-41 Mescalero, Beechcraft T-34 Mentor, Lockheed T-33) niet meer in het rijtje thuis horen. Volgens die redenering zouden dus ook lestoestellen zoals de North American T-6 Texan (Harvard) of T-28 Trojan niet langer als warbird mogen betiteld worden gezien hun status als lesvliegtuig, terwijl net die types toch operationeel en van bewapening voorzien ingezet werden bij lokale conflicten (T-6 o.a. door Portugal in Angola, door België in Belgisch Congo en zowel de T-28 als de T-6 door Frankrijk in Algerije). Uitzonderingen bevestigen de regel !
Een tweede punt van discussie : volgens sommigen maakt het schilderen van een burgertoestel in militaire kleuren van dat toestel nog geen warbird, zelfs al werd het type wel ooit in één of andere luchtmacht gebruikt. Er vliegen beslist Piper J-3 Cubs rond vermomd als L-4 Grasshopper, Cessna 172’s als T-41 Mescalero, Cessna 337 Skymasters als O-2, enz… In de genoemde voorbeelden zijn er inderdaad wel enkele verschillen tussen de civiele versie en hun militaire evenknie, al zijn de meeste verschillen aan de buitenkant nauwelijks zichtbaar.
Tenslotte zijn velen de mening toegedaan dat vliegende replica’s , zoals bv. de Wereldoorlog I vliegtuigen van het Stampe Museum, geen warbirds mogen genoemd worden aangezien het moderne constructies zijn zonder eigen geschiedenis in de periode die ze moeten verbeelden. Maar wat dan met de Yak-9’s, Messerschmitt Me262’s en Focke-Wulf Fw190’s die in recente jaren werden gebouwd ? Deze toestellen werden zo nauwkeurig mogelijk nagebouwd volgens de oorspronkelijke plannen maar om de vliegveiligheid te verhogen werden enkele uiterlijk nagenoeg onzichtbare aanpassingen uitgevoerd (wat trouwens ook regelmatig gebeurt bij de restauratie van “echt oude” vliegtuigen). De grens tussen replica, nagebouwd origineel of “echte warbird” wordt hier wel heel klein !
In de publieke opinie wordt de benaming “warbird” dan weer nagenoeg uitsluitend in verband gebracht met de bekende jachtvliegtuigen uit de 2e Wereldoorlog (Spitfire, Hurricane, Mustang, ...), eventueel aangevuld met bommenwerpers (B-17 Flying Fortress, B-25 Mitchell, ...). Hoe krachtiger de (zuiger-)motor, hoe meer warbird is dikwijls de redenering...
Voor alle eerder genoemde discussiepunten zowel als voor de perceptie onder het grote publiek valt iets te zeggen. Met andere woorden, we hebben de betekenis van het woord “warbird” nog steeds niet eenduidig kunnen vastleggen ! Zoals uit het voorgaande blijkt kunnen we de term “warbird” nog het best beschrijven als datgene wat de gebruiker van het woord wil dat het betekent.
Laat ons dus zelf maar een definitie van het begrip “warbird” voorstellen : een warbird is een vliegtuig dat de toeschouwer een realistisch beeld geeft van een bepaalde periode in de geschiedenis van de (militaire) luchtvaart. Of het daarbij dan daadwerkelijk over een “gevechts-”vliegtuig gaat, over een toestel dat vrijwel uitsluitend achter de frontlinies in gebruik was, een vliegmachine die vermomd is als een gewezen militair toestel of een vrij recente replica die alle kenmerken van het origineel vertoont is daarbij van ondergeschikt belang, zolang het origineel nergens geweld wordt aangedaan.
Al moeten we toegeven dat het ons ook wat eigenaardig in de oren klinkt om een Stampe-Vertongen SV-4B of een DHC-1 Chipmunk een warbird te noemen.
En zeg nu zelf … er gaat toch niets boven het prachtige geluid van de Rolls Royce Merlin motor van een Spitfire ?
(Tekst & Foto’s : Guido Van Roy)
Klik op onderstaande foto voor een overzichtje van de verscheidenheid aan warbirds.
In de luchtvaartwereld in het algemeen en in de programmaboekjes van airshows in het bijzonder wordt de term “warbird” regelmatig gehanteerd. Hierbij wordt dan in eerste instantie gedacht aan gevechtsvliegtuigen zoals een Spitfire of een Mustang. Nochtans dekt de warbird-vlag een veel ruimere vliegtuiglading. We bekijken even wanneer een vliegtuig nu precies de naam “warbird” waardig is… waarbij we moeten vaststellen dat er geen eenduidige definitie van de term “warbird” bestaat !
Oorspronkelijk gebruikte men het woord “warbird” (letterlijk : oorlogsvogel, eerder denigrerend bedoeld) na de 2e Wereldoorlog in de USA als verwijzing naar de jachtvliegtuigen die tijdens dat conflict operationeel gebruikt werden, na de oorlog niet langer in militaire dienst waren en ondertussen door burgers werden gevlogen. Dit waren slechts een beperkt aantal vliegtuigen, die in de meeste gevallen hoofdzakelijk bij air races werden ingezet.
Echte interesse in deze ondertussen verouderde vliegmachines was er niet en over zowat de ganse wereld werden deze afgedankte vliegtuigen gesloopt of, in het beste geval, ergens in een vergeten hoekje van een vliegveld in open lucht aan de elementen (en vandalen) overgelaten. Slechts enkele individuen, meestal gewezen piloten bij de geallieerde strijdkrachten ten tijde van de 2e Wereldoorlog, probeerden de laatste vliegwaardige (of gemakkelijk weer vliegwaardig te maken) exemplaren van hun favoriet jachtvliegtuig op de kop te tikken. Zo ontstond in 1957 in de USA de kern van wat zou uitgroeien tot de Confederate Air Force, toen een groepje ex-USAAF piloten een P-51 Mustang aankochten om er voor hun plezier mee te gaan rondvliegen. Het idee sloeg aan en in 1960 vervoegden 2 F8F Bearcats de Mustang. Het oorspronkelijke groepje piloten groeide aan en op 6 september 1961 werd de Confederate Air Force (CAF) opgericht als een non-profit organisatie (te vergelijken met een vzw in België) met als doel zoveel mogelijk vliegtuigen uit de 2e Wereldoorlog te verzamelen, te restaureren en ermee te vliegen. Dankzij de CAF werd de term warbird serieus genomen en in eerste instantie uitgebreid tot alle gevechtsvliegtuigen (jachtvliegtuigen, bommenwerpers, verkenningstoestellen, …) uit de 2e Wereldoorlog. In een later stadium werd de definitie van warbird verruimd tot alle vliegtuigen die tijdens de 2e Wereldoorlog aan de frontlinies hadden gediend. Zodoende werden o.a. militaire transportvliegtuigen (Douglas C-47 Skytrain, Curtiss C-46 Commando, …) en observatievliegtuigen voor artilleriewaarneming (Piper L-4 Grasshopper, Stinson L-5 Sentinel, …) aan het lijstje toegevoegd.
Voor de goede orde : op 1 januari 2001 veranderde de benaming horend bij de afkorting CAF : Confederate Air Force werd Commemorative Air Force. Momenteel kunnen zij een 180-tal voormalige militaire vliegtuigen en hun hoofdzakelijk Amerikaanse eigenaars als leden beschouwen.
Terug naar de term warbird nu. Na de 2e Wereldoorlog werden er nog andere conflicten uitgevochten, waarbij vooral Korea en Vietnam voor de Amerikanen belangrijk waren. De CAF stelde zich in de laatste decennia van de 20e eeuw open voor vliegtuigen die ten tijde van die conflicten in gebruik waren. Ondertussen zijn we alweer een eind gevorderd in de 21e eeuw, en als we het vliegtuigbestand van de CAF er nu op naslaan moeten we vaststellen dat noch recente oorlogsperioden noch eventueel actief oorlogsgebruik nog als criteria gehanteerd worden. Zowat alle niet meer operationeel gebruikte militaire vliegtuigen komen tegenwoordig in aanmerking om als “warbird” door het leven te gaan, startend vanaf de eerste jaren van de luchtvaart tot het heden. We zien dan ook bij de CAF een overvloed aan gewezen militaire lestoestellen, zowel met zuiger- als met straalmotoren : Ryan PT-16 (jaren 1930) en PT-22 (2e Wereldoorlog), North American T-6 Texan (2e Wereldoorlog), Beechcraft T-34 Mentor (jaren 1960-1970), Lockheed T-33 Shooting Star (jaren 1950) om er maar enkele te noemen. Ook met straalmotoren aangedreven jachtvliegtuigen uit de jaren 1950/1960 winnen aan populariteit, zoals bv. de MiG-15, MiG-17, North American F-86 Sabre. De CAF is natuurlijk al lang niet meer de enige organisatie die zich met historische militaire luchtvaart bezig houdt, zodoende is de term warbird ondertussen over de ganse wereld in gebruik. Al moeten we erbij vertellen dat de Britten deze term amper gebruiken en bv. ex-militaire straalvliegtuigen liever “vintage jets” noemen.
En hier komen we dan aan een eerste discussiepunt over de benaming warbird.
Volgens sommigen zou de term warbird moeten beperkt blijven tot vliegtuigen die ontworpen werden voor frontgebruik, waardoor o.a. de meeste lichte transportvliegtuigen (zoals bv. de Avro Anson en Beech 18) en lestoestellen (zoals bv. de De Havilland DH82 Tiger Moth, Cessna T-41 Mescalero, Beechcraft T-34 Mentor, Lockheed T-33) niet meer in het rijtje thuis horen. Volgens die redenering zouden dus ook lestoestellen zoals de North American T-6 Texan (Harvard) of T-28 Trojan niet langer als warbird mogen betiteld worden gezien hun status als lesvliegtuig, terwijl net die types toch operationeel en van bewapening voorzien ingezet werden bij lokale conflicten (T-6 o.a. door Portugal in Angola, door België in Belgisch Congo en zowel de T-28 als de T-6 door Frankrijk in Algerije). Uitzonderingen bevestigen de regel !
Een tweede punt van discussie : volgens sommigen maakt het schilderen van een burgertoestel in militaire kleuren van dat toestel nog geen warbird, zelfs al werd het type wel ooit in één of andere luchtmacht gebruikt. Er vliegen beslist Piper J-3 Cubs rond vermomd als L-4 Grasshopper, Cessna 172’s als T-41 Mescalero, Cessna 337 Skymasters als O-2, enz… In de genoemde voorbeelden zijn er inderdaad wel enkele verschillen tussen de civiele versie en hun militaire evenknie, al zijn de meeste verschillen aan de buitenkant nauwelijks zichtbaar.
Tenslotte zijn velen de mening toegedaan dat vliegende replica’s , zoals bv. de Wereldoorlog I vliegtuigen van het Stampe Museum, geen warbirds mogen genoemd worden aangezien het moderne constructies zijn zonder eigen geschiedenis in de periode die ze moeten verbeelden. Maar wat dan met de Yak-9’s, Messerschmitt Me262’s en Focke-Wulf Fw190’s die in recente jaren werden gebouwd ? Deze toestellen werden zo nauwkeurig mogelijk nagebouwd volgens de oorspronkelijke plannen maar om de vliegveiligheid te verhogen werden enkele uiterlijk nagenoeg onzichtbare aanpassingen uitgevoerd (wat trouwens ook regelmatig gebeurt bij de restauratie van “echt oude” vliegtuigen). De grens tussen replica, nagebouwd origineel of “echte warbird” wordt hier wel heel klein !
In de publieke opinie wordt de benaming “warbird” dan weer nagenoeg uitsluitend in verband gebracht met de bekende jachtvliegtuigen uit de 2e Wereldoorlog (Spitfire, Hurricane, Mustang, ...), eventueel aangevuld met bommenwerpers (B-17 Flying Fortress, B-25 Mitchell, ...). Hoe krachtiger de (zuiger-)motor, hoe meer warbird is dikwijls de redenering...
Voor alle eerder genoemde discussiepunten zowel als voor de perceptie onder het grote publiek valt iets te zeggen. Met andere woorden, we hebben de betekenis van het woord “warbird” nog steeds niet eenduidig kunnen vastleggen ! Zoals uit het voorgaande blijkt kunnen we de term “warbird” nog het best beschrijven als datgene wat de gebruiker van het woord wil dat het betekent.
Laat ons dus zelf maar een definitie van het begrip “warbird” voorstellen : een warbird is een vliegtuig dat de toeschouwer een realistisch beeld geeft van een bepaalde periode in de geschiedenis van de (militaire) luchtvaart. Of het daarbij dan daadwerkelijk over een “gevechts-”vliegtuig gaat, over een toestel dat vrijwel uitsluitend achter de frontlinies in gebruik was, een vliegmachine die vermomd is als een gewezen militair toestel of een vrij recente replica die alle kenmerken van het origineel vertoont is daarbij van ondergeschikt belang, zolang het origineel nergens geweld wordt aangedaan.
Al moeten we toegeven dat het ons ook wat eigenaardig in de oren klinkt om een Stampe-Vertongen SV-4B of een DHC-1 Chipmunk een warbird te noemen.
En zeg nu zelf … er gaat toch niets boven het prachtige geluid van de Rolls Royce Merlin motor van een Spitfire ?
(Tekst & Foto’s : Guido Van Roy)
Klik op onderstaande foto voor een overzichtje van de verscheidenheid aan warbirds.
